معضلات زيست محيطي امروز، به‌ويژه مشكلات ناشي از پروژه‌هاي عمراني بيش از هر چيز ضرورت ارزيابي زيست محيطي قبل از اجراي هر فعاليت اجرايي وعمراني را خاطر نشان مي‌سازد.
اين در حالي است كه به رغم هشدار كارشناسان و صاحبنظران محيط زيست هنوز مطالعات زيست محيطي در اجراي پروژ‌ه‌هاي عمراني جايي ندارد.
رئيس اداره محيط زيست چالوس با اشاره به مشكلات ناشي از فعاليت‌هاي اجرايي پروژه آزاد راه شمال مي‌گويد: در حالي كه 50 كيلومتر از آزاد راه شمال از داخل زمينهاي تحت حفاظت سازمان عبور مي‌كند هيچ‌گونه طرح زيست محيطي براي آن ارائه نشده است. وي مهمترين مشكل احداث تونل آزاد راه تهران شمال را مشكل نخاله و آب خنك‌كننده شست و شوي دستگاه حفاري عنوان كرده و تصريح مي‌كند؛ متأسفانه طرح مديريت زيست‌محيطي اين بخش هنوز ارائه نشده است.
افزون بر ساخت و سازهاي غيرمجاز و ورود فاضلاب‌هاي متعدد به رودخانه چالوس، تخريب و تخليه نخاله‌هاي ناشي از احداث بزرگراه شمال سلامت اين رودخانه را به شدت تهديد مي‌كند. پروژه‌اي كه به رغم گذشت 10 سال از آغاز فعاليت اجرايي آن و بايدها و نبايدهاي بسيار هنوز 7/5 درصد پيشرفت فيزيكي داشته است؛ اما آنچه نگراني علاقه‌مندان محيط‌زيست و دوستداران طبيعت را برانگيخته آلودگي‌هايي است كه در حين احداث اين پروژه رودخانه چالوس را در معرض خطر قرار مي‌دهد. رهاسازي سيستم‌هاي خنك‌كننده سرمته حفاري در يكي از سر شاخه‌هاي حفاظت شده چالوس و تخليه نخاله به داخل اين رودخانه، انباشت نخاله‌هاي استخراج شده از تونل البرز در يكي از مراتع منطقه، ورود فاضلاب و تخريب جنگل از عمده‌‌ترين معضلات زيست‌محيطي پروژه آزادراه شمال است. روندي كه ادامه آن مي‌تواند به بحراني زيست‌محيطي منجر شود. از همين‌رو چندي قبل معاون سازمان محيط‌زيست ضمن هشدار نسبت به اين روند اعلام كرد در صورتي كه مجريان پروژه ضوابط و مقررات زيست‌محيطي را رعايت نكنند تا تعيين تكليف وضعيت آن مجوز فعاليت آزادراه شمال لغو مي‌شود.
در پي ادامه روند بحران‌زاي فعاليت‌‌هاي پروژه آزادراه شمال جلسه بررسي وضعيت زيست‌محيطي اين پروژه با حضور نمايندگان پروژه و سرپرست معاون محيط انساني محيط‌زيست برگزار شد. در اين جلسه مقرر شد پس از بازديد از پروژه و بررسي‌هاي لازم، براي رفع مشكلات موجود تصميم‌گيري شود.
دكتر اصيليان، سرپرست معاونت محيط انساني سازمان حفاظت محيط‌ زيست با اشاره به اينكه اين پروژه از سال 75 يعني از آغاز تاكنون 7/5 درصد پيشرفت فيزيكي داشته است، گفت: علت كندي اجراي اين پروژه نبود اعتبار بوده است كه اخيراً دولت مصوبه‌اي داشته است كه 50 درصد اعتبار اين پروژه توسط سرمايه‌گذار داخلي و 50 درصد به صورت فاينانس تأمين شود.
وي در خصوص مسير اين پروه گفت: آزادراه «تهران ـ شمال» به 4 منطقه شامل منطقه يك «كن تا دوآب»، منطقه 2 «دوآب تا پل زنگوله»، منطقه 3 «پل زنگوله تا پل ذغال» و منطقه 4 از «پل ذغال تا چالوس» تقسيم‌بندي شده است.
سرپرست معاونت محيط انساني سازمان حفاظت محيط زيست در گفت‌وگو با ايسنا افزود: منطقه يك به مناقصه گذاشته شده است و كنسرسيوم چيني برنده مناقصه شده است. همچنين بزرگترين تونل اين منطقه تونل «تالون» است كه 5 كيلومتر طول دارد و 3 هزار متر آن توسط مجريان حفاري شده است و 2 هزار متر نيز قرار است توسط چيني‌ها حفاري شود.
وي با اشاره به اين كه منطقه 2 آزادراه «تهران ـ شمال» هم به مناقصه گذاشته شده است، افزود: منطقه 3 نيز با توجه به زلزله رخ داده، مجدداً در دست بازنگري است تا اگر مسير، پايداري لازم را نداشته باشد تغيير كند. همچنين در خصوص منطقه 4 نيز بايد گفت كه اين منطقه بيشترين كار اجرايي در آن انجام شده و از لحاظ درصد پيشرفت جلوتر از ساير مناطق است.
سرپرست محيط زيست انساني سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به جديدترين گزارشات ارسالي از منطقه 3 گفت: از نيمه اول 81 تا كنون حدود 2/3 كيلومتر تونل در يك دهه به عرض حدود 6 متر احداث شده كه عمليات اجرايي آن ادامه دارد.
اصيليان در خصوص مشكلات زيست‌محيطي پروژه آزادراه «تهران ـ شمال» تاكيدكرد: متأسفانه علي‌رغم اخطاريه‌هاي مكرر صادر شده مسئولان پروژه اقدامي در خصوص ارايه طرح مديريت زيست‌محيطي انجام نداده‌اند.
وي با اشاره به اين كه قبلاً كميته‌اي تحت عنوان كميته اجرايي در پروژه آزادراه «تهران ـ شمال» وجود داشت افزود: اين كميته متشكل از نمايندگان وزارت راه، طرف مشاركت كننده، مديران دفاتر محيط زيست، نمايندگان تشكل‌هاي زيست‌محيطي و مجريان آزادراه بود و وظيفه آن تصميم‌گيري در خصوص مشكلات زيست‌محيطي آزادراه و پيگيري آنها بود. اصيليان ادامه داد: اين كميته تنها يكبار در تاريخ 2/11/84 با درخواست محيط زيست تشكيل شد و بر اساس صورتجلسه تنظيمي مسئولان پروژه ملزم شدند طرح مديريت زيست‌محيطي هر 4 منطقه آزادراه را ارايه كنند كه مسئولان تنها براي منطقه يك اين طرح را ارايه كردند و براي ساير مناطق، طرحي به سازمان حفاظت محيط زيست ارايه نشده است.
وي با اشاره به اين كه بر اساس همين صورتجلسه آغاز عمليات اجرايي آزادراه «تهران ـ شمال» در ساير مناطق مشروط به ارايه طرح مديريت زيست‌محيطي شده است، به ايسنا گفت: متأسفانه مسئولان اين پروژه نه تنها اقدامي در اين خصوص انجام نداده‌اند، بلكه علي‌رغم اخطاريه‌هاي مكرر محيط زيست استان و اداره محيط زيست چالوس نخاله‌هاي عمليات خود را در مراتع مردم تخليه كرده‌اند كه اين امر سبب اعتراض اهالي محل شده است.
سرپرست معاونت محيط انساني سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اين كه عمليات عمراني آزادراه «تهران ـ شمال» موجب تغيير مسير بخش‌هايي از رودخانه حفاظت شده چالوس شده است، گفت: پساب حاصل از سيستم‌هاي سردكننده و دستگاه حفاري و فاضلاب‌ها در منطقه 3 به رودخانه مجاور كه يكي از سرشاخه‌هاي رودخانه چالوس است، تخليه مي‌شود. وي با اشاره به اين كه علاوه بر طرح مديريت زيست‌محيطي بايد طرح نظارت و بازرسي بر روند ملاحظات زيست‌محيطي اين پژوه نيز به سازمان ارايه شود، افزود: به گفته مسئولان پروژه آزادراه، طرح نظارت و بازرسي بر روند ملاحظات زيست‌محيطي براي يكي از فازهاي اين پروژه در حال انجام است، كه هنوز گزارش آن ارايه نشده است.
سرپرست معاونت محيط انساني سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به عمليات اجرايي در منطقه 4 آزادراه «تهران ـ شمال» كه در كنار رودخانه حفاظت شده «چالوس» در حال انجام است، تاكيد كرد: در اين منطقه نيز خاك و سنگ‌ها به داخل رودخانه تخليه مي‌شود كه اين عمليات غيراصولي به همراه تخليه فاضلاب‌ها موجب كاهش عرض رودخانه و گل‌آلودگي آب و نابودي حيات در پايين دست محيط و نابودي زيستي اين رودخانه حفاظت شده است.
وي با اشاره به اين كه مجري پروژه آزادراه بخشي از خاك‌هاي مازاد حفاري اين منطقه را در فاصله 600 متري بالادست روستاي دونا و در مسيري منتهي به رودخانه دونا تخليه مي‌كند، اين امر را غيرقابل توجيه خوانده و به خبرگزاري دانشجويان ايران گفت: علي‌رغم مكاتبات انجام شده مسئولان پروژه به اين امر نيز توجه نكرده‌اند.
وي با اشاره به اين كه اين مجوز احداث آزادراه «تهران ـ شمال» مشروط به انجام نظارت و بازرسي و ارايه طرح مديريت زيست‌محيطي در فاز بهره‌برداري و ساخت‌وساز بوده است، تاكيد كرد: در صورت عدم رعايت اين مسايل، ادامه عمليات مي‌تواند صدمات جبران ناپذيري به محيط زيست وارد كند، چرا كه 3/94 درصد از پروژه هنوز باقي مانده است و اين همه مشكل تنها در 7/5 درصد پيشرفت پروژه حادث شده است! كه اميدواريم پس از بازديد از پروژه تصميمات لازم اتخاذ شود.